Lễ hội búp bê Hinamatsuri là một trong những nét đặc trưng của quốc gia này. Đây là lễ hội đặc biệt dành cho các bé gái ở Nhật Bản được tổ chức vào ngày 3 tháng 3 hàng năm. Lúc này tiết trời Nhật Bản đang ở những ngày cuối đông sắp sang xuân, trời se lạnh, cũng là thời điểm bắt đầu mùa hoa anh đào nên nhiều khu vực còn gọi Hinamatsuri là lễ hội hoa anh đào (Momo no sekku).

Nhật Bản một quốc gia phương Đông đa dạng về lễ hội và các lễ hội thường diễn ra quanh năm. Đặc biệt từ mùa xuân đến mùa hè là thời điểm Nhật Bản diễn ra rất nhiều lễ hội lớn trong năm. Không chỉ tổ chức các lễ hội dành cho người lớn, Nhật Bản còn có rất nhiều lễ hội dành riêng cho trẻ em. Không có ngày quốc tết thiếu nhi tại Nhật, mà nơi đây tổ chức 2 ngày lễ hội cho bé gái và bé trai khác nhau. Lễ thiếu nhi của các bé trai có tên là Kodomo no hi được tổ chức vào ngày 5/5 âm lịch, còn lễ thiếu nhi của các bé gái có tên là lễ hội búp bê Hinamatsuri. Người Nhật tin rằng những con búp bê quyền năng sẽ bảo vệ các bé khỏi những điều xấu xa đồng thời đem đến may mắn và sức khỏe.

1. Nguồn gốc của lễ hội búp bê Hinamatsuri

Từ xa xưa người Nhật đã có phong tục trầm mình trong nước để xua đuổi những điều xấu và không may mắn ra khỏi cơ thể, người Nhật xưa cho rằng búp bê hình người có quyền kiểm soát những linh hồn xấu xa, xui rủi trong cuộc sống. Vì vậy họ dùng người con búp bê đại điện và đem đi thả ở những con sông để cầu nguyện cho sự bình an, sức khỏe. 

Càng về sau lễ hội búp bê Hinamatsuri đã trở thành lễ hội để cầu bình an, sức khỏe cho các bé gái trong gia đình. Vào ngày này, các gia đình sẽ trang hoàng bộ sưu tập búp bê Hina trong nhà. Đối với các bé gái, Hinamatsuri là dịp để các em họp mặt bạn bè, cùng trang trí và chia sẻ bộ sưu tập búp bê của mình. Sau đó tham gia buổi tiệc nhỏ cùng nhau, dùng những món ăn truyền thống tốt cho sức khỏe như cơm đậu đỏ Sekihan, bánh dày Hishi – mochi, rượu ngọt Shirozake và các loại bánh đầy màu sắc cũng như thực hiện các nghĩ lễ cầu phúc cho các bé gái.

Hinamatsuri cũng là dịp cho cả gia đình tập hợp cùng ra ngoài và tận hưởng khí trời khi mùa xuân mới sắp về. Theo văn hóa người Nhật, đây là một trong những lễ hội đầu tiên mà các bạn nhỏ nữ Nhật Bản sẽ lần đầu tiên được mặc trên mình trang phục truyền thống Kimono. Đây cũng được cho là một trong những lễ hội ý nghĩa nhất đối với nữ giới Nhật Bản.

Ở nhiều địa phương trên khắp đất nước, người Nhật cũng tổ chức những sự kiện lớn để kỷ niệm lễ hội này. Tại thị trấn Daigo tỉnh Ibaraki, du khách đến đây vào dịp lễ hội Hinamatsuri có thể chiêm ngưỡng hàng trăm con búp bê được trang trí vô cùng rực rỡ tại bậc thang của một ngôi đền có lịch sử 1300 năm và thưởng thức nhiều chương trình đặc sắc. Đây là một trong những nơi tổ chức lễ hội búp bê có quy mô lớn nhất Nhật Bản với khoảng 180 hộ dân cùng trang trí.

2. Búp bê Hina

Búp bê Hina trong tiếng Nhật có nghĩa là búp bê nhỏ, là một loại búp bê được đại diện cho sự xinh đẹp, sang trọng.

Búp Bê Hina được làm theo 2 kiểu khác nhau: Kiểu đầu tiên là trang phục được may dính liền với hình thân, kiểu số 2 quần áo sẽ được may riêng sau đó mới mặc vào hình thân. Búp bê Hina đều được may trang phục truyền thống là Kimono Nhật bản, kiểu tóc của búp bê nữ cũng được búi lên theo kiểu phụ nữ Nhật xưa.Vào thời phong kiến búp bê Hina là đại diện cho hoàng tộc bao gồm vua, hoàng hậu và những người thân cận.

Ngày nay, búp bê Hina có thể được làm từ nhiều chất liệu khác nhau. Tuy nhiên, Hina truyền thống phải được làm bằng gỗ hoặc bằng vải độn rơm với trang phục gồm nhiều lớp cầu kỳ, tinh tế nhưng cũng không kém phần sang trọng. Mỗi con búp bê thường có ít nhất 15 con đại diện cho những nhân vật đa dạng, trong đó có ít nhất một búp bê cặp đại diện cho vua và hoàng hậu.

Hina được coi như một vật phù hộ may mắn và được truyền từ đời này sang đời khác qua nhiều thế hệ. Chúng được trưng bày trong căn phòng đẹp nhất của gia đình một vài ngày trong kỳ lễ hội và sau đó được cất giữ cẩn thận trong hộp cho đến kỳ lễ hội của năm sau. Ở những gia đình khá giả, bố mẹ cũng thường mua tặng cho con gái mới sinh của họ một bộ búp bê để chuẩn bị cho ngày Hinamatsuri.

3. Món ăn ngày lễ hội búp bê Hinamatsuri

Vào ngày lễ hội của mình, các bé gái có thể mời bạn bè đến nhà thưởng thức các món ăn đặc sắc và chủ yếu là các món ngọt như: bánh kẹo, trái cây, xôi đỗ, các loại thạch,… Các món được chế biến từ các thực phẩm tốt cho sức khỏe nhằm xua đuổi bệnh tật.

4. Lễ hội diễn ra vào tháng 3

Các lễ hội tháng 3 ở Nhật rất đa dạng không chỉ riêng lễ hội búp bê Hinamatsuri. Có thể kể đến một vài lễ hội như sau: Lễ hội thanh minh kéo dài cả tuần cuối tháng 3, Lễ hội Omizutori, Lễ hội thả thuyền Awashima, Lễ hội hoa anh đào,…

Lễ hội búp bê Hinamatsuri bắt nguồn từ phong tục cổ xưa – hina nagashi (búp bê trôi sông). Theo truyền thuyết, vào ngày diễn ra lễ hội búp bê, giới quý tộc sẽ thả những con búp bê được làm bằng giấy và cây ra sông hoặc biển. Họ tin rằng, những con búp bê sẽ mang đi tai nạn, bệnh tật và hóa giải những điều ác cho con gái họ. 

Lễ hội Hinamatsuri từ bao đời đã là một nét văn hóa đặc trưng trong đời sống văn hóa của người dân xứ Phù Tang. Đó cũng chính là sự giao hòa giữa thiên nhiên tươi đẹp và ước vọng bình an của người Nhật Bản.