Du lịch Nhật Bản, du khách không chỉ được ngắm cảnh đẹp, thưởng thức các món ăn ngon mà còn là dịp để du khách thưởng thức các tác phẩm kịch nghệ thuật Kabuki đặc sắc. Trang phục lộng lẫy, hóa trang đậm, vũ điệu mềm mại, uyển chuyển, tất cả những yếu tố đó là đặc trưng của loại hình nghệ thuật truyền thống Kabuki nổi tiếng của đất nước xinh đẹp này.
Kabuki là một trong 3 loại hình nghệ thuật sân khấu chính của Nhật Bản, cùng với kịch Noh và kịch rối bunraku và được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại.
Kịch Kabuki ra đời vào đầu thế kỷ 17. Loại hình nghệ thuật này bắt đầu từ một màn trình diễn có điệu múa lạ mắt của một đồng cốt tại đền thờ Izumo Taisho, tên là Okuni. Kabuki nhanh chóng chiếm được cảm tình của khán giả, ban đầu người biểu diễn chính trong kabuki là phụ nữ, tuy nhiên do các ảnh hưởng xấu tới thuần phong mỹ tục đi kèm chính phủ đã cấm nữ giới biểu. Lúc này, cánh đàn ông tiếp tịc biểu diễn vì Kabuki vẫn rất nổi tiếng và được yêu thích. Dù vậy, các vụ ẩu đã và tệ nạn xấu vẫn tiếp tục xảy ra khiến chính quyền một lần nữa ban lệnh cấm. Cuối cùng,các kabuki nam trưởng thành (những người đã cạo phần mái tóc) bắt đầu thay thế các diễn viên nam trẻ và phải đảm bảo với chính quyền rằng trong các vở kịch không phô bày thân thể, rằng họ là những nghệ sĩ nghiêm túc và không dính líu đến mại dâm.
Vào thời gian đó, vì chính quyền cấm diễn viên nữ, tầm quan trọng của những nghệ sĩ nam đóng vai nữ, gọi là onnagata, dần dần tăng lên. Khi diễn vai nữ, nghệ sĩ Kabuki phải tuân thủ những quy tắc bắt buộc như: đầu gối hơi chùn xuống khi di chuyển, động tác đi lại nhẹ nhàng, nét mặt e ấp của nữ giới; động tác tay và cả giọng nói dịu dàng.
Ngày nay, Kabuki là một trong những nghệ thuật truyền thống đáng tự hào của Nhật Bản trên thế giới. Sự cuốn hút của Kabuki không chỉ đến từ cốt truyện của vở kịch mà còn ở sự sống động của cảnh trí sân khấu, vẻ sặc sỡ của trang phục, vũ đạo sinh động và lời thoại ý nghĩa.
Kabuki được chia thành làm hai thể loại kịch chính. Đầu tiên là Jidaimono hay còn gọi là kịch lịch sử. Các vở kịch Jidaimono thường đề cập đến các sự kiện lịch sử quan trọng trước thời Edo của Nhật Bản. Thể loại kịch thứ hai là Sewamono. Sewamono mô tả cuộc sống của thị dân và nông dân trong thời Edo. Chủ đề của Sewamono là chuyện gia đình hoặc tình cảm lãng mạn.
Bên cạnh kỹ năng diễn xuất, vũ đạo, thì hóa trang cũng là yếu tố quan trọng mà mỗi nghệ sĩ Kabuki cần phải thuần thục. Có 3 cách hóa trang điển hình để thể hiện 3 dạng nhân vật trong Kabuki: nhân vật nam trẻ đại diện cho người tốt được gọi chung là Tachiyaku, Katakiyaku đại diện cho kẻ xấu, chuyên làm điều ác và Onnagata, tức các nhân vật nữ.
Bên cạnh 3 dạng nhân vật trên, Kabuki còn có một dạng nhân vật gọi là Kumadori, tức các vai diễn tượng trưng cho các dũng tướng, anh hùng lỗi lạc. Cách hóa trang của những nhân vật này có nhiều đường viền màu đỏ trên khuôn mặt tượng trưng cho đức hạnh và sức mạnh.
Việc hóa trang là một trong những khâu quan trọng của Kabuki và được các nghệ sĩ tự thực hiện. Cách hóa trang giúp người xem nhận biết bản chất của nhân vật như tốt và xấu. Ngoài ra, trong Kabuki còn có một số kiểu hóa trang như mặt xanh thể hiện cho các linh hồn, mặt nâu hay xám thể hiện vai diễn con vật, ma quái. Những nét vẽ trên mặt diễn viên giúp thể hiện tâm trạng của nhân vật tốt hơn, đặc biệt là những cảm xúc mãnh liệt như tức giận hay đau khổ.
Một nét đặc trưng khác của Kabuki mà chúng ta không thể bỏ qua là sự thể hiện điệu bộ, tiếng Nhật gọi là Mie. Tài năng của một diễn viên Kabuki được đánh giá cao qua cách anh ta diễn đạt điệu bộ gây ấn tượng và biểu lộ được tính cách của nhân vật. Điệu bộ trên thể hiện cảm xúc mãnh liệt của nhân vật, thường được dùng để lột tả sự tức giận nhưng cố kìm nén. Những cảnh diễn Mie luôn mang lại cao trào cho vở kịch, khán giả sẽ cổ vũ bằng những tiếng vỗ tay hay hò reo khi người nghệ sĩ thực hiện thành công màn trình diễn điệu bộ.
Một yếu tố đặc biệt nữa trong Kabuki là các vai diễn nữ Onnagata. Loại hình sân khấu này không có diễn viên nữ, vì vậy, nhân vật nữ trong các vở kịch đều do diễn viên nam đảm nhận. Khi diễn vai nữ, nghệ sĩ Kabuki phải thuần thục những qui tắc bắt buộc trong diễn xuất. Ví dụ, trong lúc di chuyển, đầu gối của họ hơi chùn xuống, động tác đi lại nhẹ nhàng, nét mặt thể hiện sự e ấp thường thấy của nữ giới.
Diễn viên onnagata có thể khiến khán giả nghĩ họ chính là phụ nữ thật vì lối trang điểm đậm và diễn xuất của họ có thể đánh lừa nhiều người. Onnagata cũng diễn rất nhiều cảnh lãng mạn. Nam diễn viên vào vai nữ phải biết cách giấu thể hình thật của mình để trông giống nữ giới. Đặc biệt bàn tay của họ phải nhỏ nhắn và động tác của đôi tay phải uyển chuyển như phụ nữ. Họ cũng bắt chước giọng nói của phái nữ.
Nếu du khách xem kịch Kabuki, thì Nhà hát Kabukiza ở Higashi-Ginza – Tokyo là nơi khá thú vị vì nơi đây trình diễn Kabuki trong suốt cả năm. Tương tự, ở Ginza cũng có Shimbashi Embujo là Nhà hát Quốc gia gần Cung điện Hoàng gia thỉnh thoảng tổ chức cho các công ty du lịch.
Từ sau Chiến tranh Thế giới thứ hai, Kabuki đã được đưa đi trình diễn tại nhiều nước Châu Âu, châu Á và Mỹ… Hiện nay hàng năm, có rất nhiều cuộc hội thảo về nghệ thuật kịch Kabuki được tổ chức, thậm chí, tại nhiều nước phương Tây, một số tổ chức chuyên nghiên cứu về Kabuki đã ra đời.
Không thể phủ nhận rằng cuộc sống hiện đại ở Nhật Bản đã phần nào đẩy các loại hình nghệ thuật truyền thống, trong đó có kabuki, không còn được hâm mộ nồng nhiệt như trước kia. Nhưng tuy không nhiều, vẫn có những người say mê loại hình nghệ thuật này. Mỗi mùa diễn, họ đi xem tất cả các vở, ngồi trong rạp suốt 4-5 tiếng đồng hồ để ngây ngất với từng vai diễn, gặp gỡ nhau để bàn về các vở kịch, các nghệ sĩ tiếng tăm. Bản thân giới kabuki cũng cố gắng để tìm cách thu hút khán giả trẻ nhiều hơn. Một trong những cố gắng này là “Super kabuki”, do diễn viên Ichikawa Ennosuke sáng tạo ra, lấy đề tài là những chuyện dễ gần đối với giới trẻ, áp dụng cách diễn xuất của kịch hiện đại. Bên cạnh đó, một yếu tố góp phần không nhỏ cho sự tồn tại của các rạp kabuki là khách du lịch. Để tiếp cận ngay với văn hóa truyền thống của Nhật Bản, nhiều du khách đăng ký những chuyến du lịch trọn gói có phần xem kịch kabuki. Không thể hiểu toàn bộ những gì diễn ra trên sân khấu, nhưng đối với họ chẳng hề gì, bởi phông cảnh, trang phục của diễn viên và âm nhạc đã nói lên tất cả. Với những nét đặc biệt của mình, chắc chắn kabuki sẽ tiếp tục trường tồn cùng với thời gian.
Nếu là người yêu thích những tác phẩm kịch nghệ thuật thì Kabuki sẽ đem đến cho du khách những sự lý thú khi được một lần khám phá loại hình nghệ thuật độc đáo này trong tour du lịch Nhật Bản.
