Trong hành trình du lịch Campuchia có một địa điểm mà du khách không thể không ghé qua tham quan đó là Đền Bayon. Đây là một trong ngôi đền ấn tượng nhất của kiến trúc đền núi Campuchia do sự hùng vĩ về quy mô cũng như về cảm xúc mà nó đem lại cho khách du lịch khi đặt chân đến đây.
Bayon từ lâu đã được biết đến là một trong những ngôi đền ấn tượng và huyền bí nhất ở đất nước Campuchia xinh đẹp. Nó nằm ở vị trí trung tâm quần thể Angkor Thom, mang nét kiến trúc độc đáo về sự quy mô xen lẫn nét tinh tế trong ngôi đền.
Đền Bayon được xây dựng vào thế kỉ thứ 12 dưới thời vua Jayavaraman VII. Sau cái chết của vua Jayavarama, nó được sửa đổi và trùng tu có hơi hướng của đạo Hindu giáo và Phật giáo nguyên thủy theo hơi hướng tôn giáo riêng của các vị vua sau này.
Bayon được thiết kế gồm có ba tầng. Hai tầng dưới được xây dựng theo hình vuông, kết hợp với những bức phù điêu trên tường. Đặc biệt tầng ba được sắp xếp theo hình tròn với nhiều tháp và các mặt đá có hình khuôn mặt. Dãy hành lang ở tầng dưới với 11 ngàn bức phù điêu được trạm khắc trên tường đá chạy dài 1200m được ví như một kho tàng nghệ thuật.
Đền Bayon có hướng chính là hướng đông, các tòa nhà của nó được xây phía tây bên trong, kéo dài dọc theo trục Đông-Tây. Ngôi đền vốn không có tường bao hay hào xung quanh, nhưng được bảo vệ bằng những thiết kế riêng biệt. Tổng diện tích của đền thờ này là 9 km vuông, lớn hơn nhiều so với Angkor Wat ở phía nam (2 km²). Trong đền thờ có hai thư viện ảnh (phần thứ ba và thứ hai của đền) và sân thượng trên cùng (phần đầu tiên). Tất cả những yếu tố này được gắn kết với nhau bằng không gian nhỏ ở giữa. Không giống như Angkor Wat với kiến trúc gây ấn tượng bằng quy mô lớn và không gian mở, đền Bayon mang đến “ấn tượng được nén trong một khung nhà có kết cầu khá chặt chẽ và mang tính tôn giáo”.
Các bức tường bên ngoài của thư viện được trang trí như một bức phù điêu miêu tả các sự kiện lịch sửvà những cảnh sinh hoạt hàng ngày của người Khmer dưới thời Angkor. Mặc dù trong đó có nhiều chi tiết và ẩn chứa nhiều thông tin nhưng trên bức phù điêu không có bất kỳ loại văn bản hay chữ cổ nào, do đó chúng ta không thể chắc chắn các sự kiện lịch sử được miêu tả theo trình tự như thế nào.
Các phòng trưng bày bên ngoài được bao quanh bởi một sân rộng, phía trong có hai thư viện (ở hai bên lối vào phía đông). Nguyên bản, trong sân có 16 nhà nguyện, nhưng sau đó đã bị phá hủy bởi những người theo Hindu giáo vào thời vua Jayavarman VIII.
Sân thượng trên cùng là nơi để các tòa tháp với các mặt tượng đối lập nổi tiếng của đền Bayon, trong đó có tháp thứ hai và thứ ba với bốn mặt tượng cười khổng lồ. Bên cạnh tòa tháp trung tâm, các tháp nhỏ hơn nằm dọc theo các phòng trưng bày bên trong (ở các góc và lối vào), và nhà nguyện trên sân thượng.
Điểm nổi bật nhất của đền Bayon là sự xếp đá khéo léo tạo thành các tòa tháp với nhiều gương mặt đá thanh bình của tầng trên cùng và trung tâm của ngôi đền. Trước đó, ngôi đền này có 49 tòa tháp, nhưng hiện tại chỉ còn còn 37.
Tháp trung tâm cao 43m so với mặt đất có hình chữ thập giống như các thư viện bên trong nhưng sau đó đã được thiết kế đầy đủ và có hình trụ tròn. Ban đầu, hình ảnh tôn giáo chính trong tháp là một bức tượng của Đức Phật, cao 3,6m, nằm trong trung tâm của tháp trung tâm. Bức tượng mô tả Phật đang ngồi trong thiền định, được bảo vệ bởi các đầu vua rắn Mucalinda. Trong suốt triều đại của Hindu giáo, thời vua Jayavarman VIII, nó bị phá hủy hoàn toàn. Sau khi được phục hồi vào năm 1933 từ đáy giếng, ráp lại trở lại với nhau, và hiện đang được trưng bày trong một gian nhà nhỏ ở khu Angkor.
Và điểm thu hút ánh nhìn của du khách nhiều nhất khi đến đây, đó chính là những ngọn tháp cao vút ở trung tâm đền, được trạm khắc thành 4 khuôn mặt nhìn về bốn hướng. Như sự quan sát, nhìn về phía muôn dân để cứu độ theo như tâm linh của ng dân nước này. Ngoài ra khi đặt chân đến đây, du khách sẽ như đắm chìm vào một mê cung huyền bí, vì đâu đâu du khách cũng thấy những ánh mắt dõi theo mình. Có hết thảy 37 tháp đền đá tạc hình nhiều khuôn mặt nhìn xuống và nhìn đi bốn phía. Các tháp lại có kích cỡ khác nhau, có tháp thật thấp khiến khuôn mặt như nhìn thẳng vào mắt du khách tạo nên sự bất ngờ thú vị.
Tất cả 216 gương mặt cười khổng lồ và đầy bí ẩn. Cho đến bây giờ cả người dân địa phương cho đến những nhà khoa học cũng chưa giải đáp nổi ý nghĩa cũng như gương mặt của các bức tượng có cười, có suy tư có buồn đau… Sự tương đồng giữa 216 khuôn mặt khổng lồ trên tháp ngôi đền với các bức tượng khác của vua Jayavaraman đã khiến nhiều học giả kết luận rằng những khuôn mặt này chính là đại diện cho vua Jayavarman VII. Tuy nhiên, nhiều người khác lại nói rằng, đây là những gương mặt của Bồ Tát Quán Thế Âm (hay Lokesvara). Hai giả thuyết này cũng không được coi là loại trừ lẫn nhau.
Học giả George Coedès đã đưa ra giả thuyết rằng, trong số các vị quốc vương Khmer, Jayavarman luôn coi mình như là một “devaraja” (thần vua), trong khi đó, người tiền nhiệm của ông là người theo đạo Hindu và coi mình là đồng bản thể với Shiva và biểu tượng của mình Linga. Jayavarman là một Phật tử và ông đã xác định bản thể của mình tương đồng với Đức Phật và Bồ Tát.
Đền Bayon là một di sản thế giới nên thu hút rất nhiều du khách trong và ngoài nước đến đây tham quan và khám phá vẻ quyền bí của nó. Ngôi đền này đã góp phần phát triển ngành du lịch tại Campuchia hiện nay. Nếu có dịp du lịch Campuchia, du khách hãy nhớ ghé thăm địa điểm huyền bí này nhé!
