Trong chuyến du lịch Nhật Bản, khi bước vào một nhà hàng nào đó, nhìn tủ kính có trưng bày những món ăn trước mắt, nếu không khéo, du khách có thể nhầm và tưởng đó là món thật dù nó chỉ là mô hình. Sự khéo léo đến mức kỳ công và tinh xảo trong việc tạo ra mô hình đồ ăn giả của người Nhật đã trở thành một nghệ thuật Sampuru khiến cả thế giới ngạc nhiên.
Du khách là người thích cái đẹp, ưa hình thức, thẩm mỹ, thậm chí cầu kỳ đối với cách trình bày, tạo cảm hứng khi ăn uống thì có thể, du khách rất hợp khi đến những nhà hàng Nhật để dễ dàng tìm thấy những món ăn giả “đẹp như thật”.
Hiện nay, ở khắp nước Nhật, các mẫu thức ăn giả xuất hiện phổ biến trong những tủ kính hoặc cửa sổ trưng bày trước mỗi nhà hàng. Trước kia, chúng được làm từ sáp, ngày nay chúng thường được làm bằng nhựa. Không chỉ dùng để mô phỏng món ăn thật mà chúng đã được nâng lên thành một hình thức nghệ thuật thật sự.
Nhiều thực phẩm bằng nhựa đã được trưng bày trịnh trọng tại Bảo tàng Victoria và Albert. Đồng thời, tại Nhật, hàng năm, những cuộc thi làm thức ăn giả từ nhựa và những vật liệu khác thường xuyên được tổ chức và thu hút những nghệ nhân trên khắp đất nước. Việc làm món ăn mô hình không chỉ xuất phát từ nhu cầu trưng bày của các nhà hàng mà nó đã lớn mạnh đến nỗi đã phát triển thành một ngành công nghiệp thực phẩm nhựa tại Nhật Bản, cung ứng sản phẩm cho nhiều quốc gia khác.
Quay về lịch sử kể từ sau thế chiến thứ hai, khi nhiều người Mỹ và châu Âu đến Nhật, họ chẳng hề biết chọn thực đơn vì nguyên nhân kể trên – đó là vấn đề ngôn ngữ, vì thế nhiều nhà hàng Nhật đành nấu hết, trưng tất cả các món ăn ra cho khách nước ngoài lựa chọn nhưng rồi ai cũng thấy rằng, cách này chẳng hề hợp lý. Bấy giờ, có người đàn ông quê vùng vùng Gifu tên là Takizo Iwasaki. Ông đến Osaka, lúc đó vợ ông bệnh nặng, ông thắp nên bên bàn trong tâm trạng tồi tệ, bỗng nhiên ông thấy sáp nến chảy xuống, ông dùng ngón tay để hứng, khi sáp nến trên tay nguội, ông gỡ ra và nhận thấy dấu vân tay mình in trên nến sáp. Thế rồi, Iwasaki tiếp tục thử bằng cách cho sáp nến chảy xuống mặt tấm chiếu tatami. Miếng sáp khi khô lại in dấu rõ ràng của đường gân chiếu. Chính từ đó, ý tưởng về món ăn giả ra đời.
Iwasaki tìm đến những người làm tượng sáp và đồ vật bằng sáp để học hỏi, ông bắt đầu tự tay thực hiện những mô hình món ăn. Nguyên liệu chính mà ông sử dụng là gelatin, thạch kanten và sáp. Thành quả đầu tiên của ông là mô hình món trứng chiên cuộn cơm, một món ăn truyền thống vô cùng thành công. Từ đó, cuộc đời ông bước sang trang mới cũng như bước ngoặt thay đổi trong văn hóa ẩm thực Nhật Bản. Từ đó, đồ ăn giả của ông trở thành một phần không thể thiếu ở các nhà hàng tại Osaka, cũng như mở rộng toàn Nhật Bản. Không lâu sau, năm 1932, ông thành lập riêng một công ty trong chính căn hộ nhỏ tại Osaka – công ty Iwasaki Be-I.
Mặc dù sau này, lĩnh vực này bắt đầu có nhiều cạnh tranh nhưng Iwasaki Be-I vẫn là công ty lớn nhất về mô hình thức ăn giả (sampuru), chiếm lĩnh khoảng 60% nhu cầu của thị trường nội địa. Vào thập niên 1970, cùng với xu thế mới trong lĩnh vực sản xuất, chế tạo của thế giới, công ty Iwasaki Be-I bắt đầu ứng dụng kỹ thuật và nguyên liệu cải tiến cho sản phẩm. Bấy giờ, nhựa tổng hợp được đưa vào sử dụng, sau đó là silicon thay thế cho nguyên liệu truyền thống. Các chuyên gia thường sử dụng nhựa để tạo độ bền cho sản phẩm, mỗi món đều có khuôn đúc riêng, cách thành phần đều cụ thể, riêng biệt. Điều đáng nói, đồ ăn giả đều được thực hiện từ đôi bàn tay khéo léo của các nghệ nhân chứ không hề bằng các loại máy móc. Thậm chí, nhiều nhà hàng thường gửi ảnh để đặt làm các mô hình món ăn riêng theo ý mình. Dù vậy, giá thành, chi phí thực tế cho các món ăn giả lại không hề rẻ, thông thường, giá mỗi món ăn giả ở mức khoảng 100 USD.
Có lẽ, du khách sẽ cảm thấy rất ngạc nhiên tại sao người Nhật dồn nhiều tâm huyết để làm nên những món ăn giả trông chẳng khác gì sản phẩm thật. Việc làm này trước hết xuất phát từ việc giúp thực khách, nhất là du khách nước ngoài dễ dàng hình dung ra món ăn khi xem qua thực đơn những món có phần xa lạ với văn hóa ẩm thực của xứ họ. Do đó, món ăn mô hình cần mô tả chính xác, đẹp mắt và nắm bắt tinh thần của món ăn chính, gợi thèm ngay từ đầu.
Ngày nay, sampuru không chỉ gói gọn sau cửa kính của các quầy hàng mà đã trở thành một phần của văn hóa Nhật Bản. Người ta làm sampuru để đeo móc chìa khóa, giá kính, giá để điện thoại, đồ trang trí nhà bếp, đồ lưu niệm… Để mua những mô hình sampuru, du khách hãy đến khu Kappabashi-dori, con đường chuyên về buôn bán thức ăn ở Tokyo. Để đến được khu Kappabashi, du khách bắt chuyến tàu điện ngầm đến ga Tawaramachi trên tuyến Ginza. Sau đó, du khách đi bộ khoảng năm phút dọc theo Asakusa Dori cho đến khi nhìn thấy một toà nhà với chiếc mũ đầu bếp khổng lồ trên nóc, tức là du khách đã đến nơi rồi đấy!
Chắc hẳn du khách sẽ rất thích thú với những mô hình thức ăn giả tinh xảo này. Vậy thì còn chần chừ gì nữa, du khách hãy tham gia ngay tour du lịch Nhật Bản cùng chúng tôi để khám phá nền ẩm thực độc đáo của Nhật Bản và tìm mua cho mình những mô hình Sampuru đẹp mắt.
