Có lẽ bạn đã từng nghe nói đến từ “Oiran” nhưng không mường tượng rõ đó là gì? Oiran thực chất là từ dùng để gọi những kỹ nữ hạng sang ở Nhật Bản trong thời kỳ Edo (1600-1868). Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, những câu chuyện hấp dẫn và thú vị về Oiran đã biến họ trở thành một trong những nét văn hóa truyền thống của Nhật Bản cho đến tận ngày nay. Mặc dù vậy vẫn còn rất nhiều điều bí ẩn xung quanh nhân vật này gây tò mò và thậm chí là hiểu lầm cho người nước ngoài. Dưới đây là những sự thật để giải thích về văn hóa độc đáo của Oiran mà có thể bạn sẽ muốn biết.
1. Oiran là kỹ nữ cao cấp nhất trong lầu xanh của Nhật Bản
Oiran là kỹ nữ cao cấp nhất trong lầu xanh của Nhật Bản
Lầu xanh (trong tiếng Nhật gọi là “Yukaku”) là khu vực được chính phủ chấp nhận cho hành nghề kỹ nữ. Một trong những khu lầu xanh nổi tiếng nhất ở Nhật Bản thời đó là Yoshiwara gần Nihonbashi đã mở cửa hoạt động từ năm 1617 với mục đích để kiểm soát tình trạng mại dâm ở những khu vực nhất định của thành Edo, nay là Tokyo. Những kỹ nữ hành nghề ở đó được gọi chung là “yujo”, và “Oiran” là từ dùng để gọi những “yujo” được xếp hạng cao nhất. Lúc đầu chỉ có kỹ nữ cao cấp ở khu vực Yoshikawa mới được gọi là Oiran, nhưng về sau cụm từ này được sử dụng rộng rãi cho tất cả các kỹ nữ cao cấp ở tất cả các vùng.
2. Ý nghĩa của từ Oiran
“Oiran” được viết bằng chữ Hán “花魁”, trong Hán Việt có nghĩa là “Hoa khôi”. Tuy nhiên, ý nghĩa này hoàn toàn khác so với ý nghĩa thực sự của từ Oiran trong tiếng Nhật.
Ngoài ra, có nhiều giả thuyết khác nhau về nguồn gốc của từ “oiran”, trong đó có một giả thuyết cho rằng từ này xuất phát từ câu nói “Oira no tokoro no nē-san” (おいらの所の姉さん) được nói bởi những cô gái làm việc cho Oiran. Nó có nghĩa là “các chị đại của nơi chúng ta.” Dần dần, từ này trở thành một từ cố định để chỉ những kỹ nữ được xếp hạng cao nhất ở Yoshiwara yukaku.
3. Nguồn gốc của Oiran thời kỳ cao cấp ở Nhật Bản
Thời kỳ Edo, hay còn gọi là thời kỳ Tokugawa, là một giai đoạn “vàng son” trong lịch sử phong kiến Nhật Bản, kéo dài từ năm 1603 đến 1868. Thời kỳ này luôn được người Nhật đương đại kể lại qua lăng kính màu hồng bằng sách truyện hay các tác phẩm nghệ thuật. Đặc biệt là góc khuất của những người phụ nữ làm nghề mại dâm.
Tuy nhiên, câu chuyện về những cô “gái bán hoa” ở Nhật suốt chiều dài lịch sử chưa bao giờ là thứ tinh giản có thể nói được hết trong ngày một ngày hai. Đó là một vấn đề đa dạng, nhiều biến thể, có chiều sâu mà chỉ những cá nhân nghiên cứu lịch sử tâm huyết mới có thể tỏ tường.
Bằng chứng đến từ việc, nhắc đến tầng lớp “buôn hương bán phấn” ở Nhật, đại đa số chúng ta liên tưởng ngay đến Geisha và thường chỉ biết qua loa về những cô gái này. Trên thực tế, Geisha là một trong những hình ảnh nổi tiếng, là biểu tượng của văn hóa Nhật Bản, để chỉ những cô gái bán nghệ chứ không bán thân với kỹ năng đàn múa, trò chuyện,… được đào tạo nghiêm khắc.
Trong khi đó, những người phụ nữ bán thân trong xã hội Edo ngày ấy lại có một tên gọi khác, cũng xinh đẹp, tài năng, thậm chí ăn mặc còn lộng lẫy hơn Geisha, được trọng vọng, có thu nhập cao nhưng cái giá mà họ phải trả cũng không phải nhỏ. Đó chính là Oiran.
4. Làm thế nào để gặp một Oiran
Oiran làm việc tại Yoshiwara yukaku, nhưng không ngồi trong Harimise
Những kỹ nữ sẽ xếp hàng ngồi sau khung cửa sổ gỗ·có chấn song. Những vị khách sẽ quan sát từ bên ngoài và chọn một kỹ nữ ngồi trong harimise mà mình thích. Tuy nhiên, Oiran là các kỹ nữ cao cấp nên không phải bất kỳ ai muốn cũng có thể gặp được họ. Để gặp được Oiran, các vị khách phải sử dụng một quán trà như một địa điểm hẹn gặp. Và không chỉ vậy, họ còn phải chi rất nhiều tiền trước đó để chứng minh rằng họ có đủ tài chính và quyền lực để có được sự phục vụ của Oiran. Sau đó, họ mới có quyền gọi một Oiran.
5. Khách hàng sẽ liên lạc qua người trung gian với Oiran
Khách hàng không được phép liên hệ trực tiếp với Oiran cũng như các kỹ nữ nói chung mà phải liên hệ qua một người trung gian gọi là yarite (遣手). Họ chịu trách nhiệm quản lý, theo dõi và giám sát toàn bộ kỹ nữ trong lầu xanh, đồng thời là trung gian giữa khách hàng, chủ gia đình và kỹ nữ. Nhiều người trong số họ từng là gái mại dâm, và đa số là người phụ nữ lớn tuổi nên họ còn được gọi là tú bà (遣手婆). Do chịu sự giám sát chặt chẽ nên các cô gái kỹ viện thường rất e dè và sợ sệt người này.
Với vai trò là trung gian giữa khách hàng và kỹ nữ, yarite có nhiệm vụ xếp lịch cho các vị khách đến chơi, thỏa thuận về giá cả và thời gian, đồng thời cũng chuẩn bị đồ ăn và các vật dụng khác. Đây là một vị trí vô cùng quan trọng và có liên quan nhiều đến việc quản lý kinh doanh nên những người chủ lầu xanh phải cân nhắc và lựa chọn những người có mức độ tin cậy cao.
6. Kamuro và shinzo sẽ đi cùng Oiran khi được gọi để phục vụ
Kamuro (禿) thường là các bé gái khoảng 10 tuổi, làm những công việc vặt cho kỹ nữ mình phụ trách. Kamuro sát cánh bên Oiran, hỗ trợ họ mặc quần áo, trang điểm, cũng như giúp họ giữ thăng bằng khi đi trên đôi guốc cao. Khi đủ 12 tuổi, phần lớn kamuro sẽ thăng tiến thành shinzo (新造). Có 4 loại shinzo:
Khi một Oiran được gọi để phục vụ, cô ấy sẽ đi cùng với kamuro và shinzo
– Furisode shinzo là yujo thực tập khoảng 15-16 tuổi. Họ không tiếp khách. Furisode shinzo sẽ trở thành Oiran trong tương lai.
– Tomesode shinzo bằng tuổi với Furisode shinzo, nhưng sẽ không trở thành Oiran trong tương lai. Họ chỉ nhận khách hàng.
– Taiko shinzo là yujo không có nhiều khách hàng, nhưng rất giỏi trong việc giải trí cho khách hàng bằng tài năng của mình. Họ thể hiện tài năng của mình tại các bữa tiệc.
– Bando shinzo là những cô gái không quá hấp dẫn để trở thành yujo, hoặc là yujo đã quá tuổi để làm việc. Họ thường chăm sóc các Oiran.
7. Nhiều người thường nhầm lẫn giữa Oiran với Geisha
Về cơ bản, đó là những khái niệm hoàn toàn khác nhau. Geisha là công việc chiêu đãi khách trong các bữa tiệc với tiếng hát truyền thống của Nhật Bản, còn Oiran là một kỹ nữ có thứ hạng cao trong thời Edo.
Hằng ngày, những cô gái này xếp hàng sau song sắt để khách hàng lựa chọn. Phục trang của các Oiran thường sặc sỡ, lòe loẹt và phô trương. Kiểu tóc của họ cũng được trang trí cầu kỳ chứ không đơn giản như những Geisha thông thường. Cũng do quan điểm này mà không ít người cho rằng, Oiran thực chất là gái điếm hạng sang.
Geisha (trái) – Oiran (phải)
Tuy nhiên, Oiran không chỉ đơn thuần là kỹ nữ phục vụ nhu cầu hưởng lạc của khách chốn phòng the. Để trở thành Oiran, các cô gái làng chơi phải nỗ lực hết mình để luyện tập. Họ cũng phải học cầm kỳ thi họa, bình thơ, trà đạo, cắm hoa, thi pháp, nghệ thuật khiến khách phải thích… Bên cạnh đó, một Oiran cũng phải có nhan sắc, hấp dẫn đàn ông.
Ngày nay, Oiran không còn tồn tại trong xã hội Nhật Bản như một hình thức gái mại dâm, vì đây là hoạt động không hợp pháp. Các Oiran chỉ phục vụ dưới hình thức đàn hát, trò chuyện nhưng không bán thân. Số lượng Oiran ngày nay so với Geisha cũng còn rất ít.
8. Các Oiran thường có mức thu nhập khủng
Thời Edo có thể coi là thời đại hoàng kim của các kỹ nữ Nhật Bản vì trong thời đại này chính quyền cho phép mở lầu xanh ở ngoại ô các thành phố, và nhu cầu hưởng lạc của người dân Nhật trong giai đoạn này cũng rất cao. Chính vì thế, các lầu xanh phát triển cực mạnh và thu nhập của các kỹ nữ là vô cùng lớn.
Mức thu nhập hàng năm của Oiran khoảng 500 ryo (xấp xỉ 5000 man yên) – một con số cao đến ngỡ ngàng. Tuy nhiên, để có được mức thu nhập đáng mơ ước như vậy, Oiran cũng phải chi ra rất nhiều tiền, từ việc đào tạo từ khi còn nhỏ đến việc thuê giúp việc, mua những bộ đồ đắt tiền,…
9. Oiran có ngôn ngữ riêng
Vì các kỹ nữ đến từ khắp mọi miền ở Nhật Bản nên sẽ có những người nói giọng địa phương. Tại lầu xanh, có một luật ngầm là không được để lộ nơi xuất thân. Ngoài ra, vì giọng địa phương đem lại cảm giác quê mùa, thô kệch nên các Oiran càng phải cố gắng giữ bí mật. Chính vì thế, họ đã phát minh ra ngôn ngữ của riêng mình, được gọi là kuruwa kotoba. Thậm chí, ngôn ngữ này còn được gọi là “Kakkoi Kotoba” và chỉ người tài sắc vẹn toàn mới sử dụng.
Dưới đây là một số cách dùng từ của riêng Oiran:
– ~Desu (cụm từ khẳng định đứng cuối câu) → ~Arinsu, ~Gozarinsu
– ~Dewa arimasen (cụm từ phủ định đứng cuối câu) → ~Gozarinsen
– Watashi (tôi) → Achi, Wacchi
– Sayonara (tạm biệt) → Osarebae
– Nan desu ka? (cái gì?) → Nanzansu?
– Iwanaide kudasai (đừng nói nữa) → Iinasunna
10. Khách hàng phải gặp Oiran ít nhất 3 lần trước khi được phục vụ
Ở lần gặp đầu tiên và thứ hai, Oiran sẽ ngồi cách xa khách hàng và không ăn, không uống hay nói chuyện với anh ta. Tại thời điểm này, Oiran sẽ quyết định xem vị khách này có xứng đáng với sự phục vụ của cô không. Khách hàng sẽ gọi rất nhiều yujo (kỹ nữ cấp thấp hơn) và tổ chức buổi tiệc lớn để thể hiện sự giàu có của mình.
Lần gặp thứ ba, Oiran sẽ phục vụ. Tại lần gặp này, khách hàng sẽ trở thành najimi, nghĩa là một khách hàng quen thuộc. Khách hàng sẽ có một cái khay và đôi đũa có tên của mình trên đó. Họ sẽ phải trả tiền “najimikin” để trả cho những Oiran đã phục vụ mình.
